In het kort: Bisfenol A (BPA) is een veel voorkomende chemische stof die vaak wordt gebruikt in plastic producten en verpakkingsmaterialen van voedsel (blikjes bijvoorbeeld).
Bisfenol A (BPA) is een van de meest voorkomende chemische stoffen waaraan we in ons dagelijks leven worden blootgesteld. Het is de bouwsteen van polycarbonaat plastic (PC) en wordt ook gebruikt voor de productie van bepaalde epoxyharsen en andere polymeren. PC wordt gebruikt in diverse consumentenproducten die we dagelijks gebruiken. Enkele voorbeelden zijn herbruikbare drinkflessen, plastic borden, voedselopslagcontainers, elektronica, speelgoed en bouwmaterialen. Dit plastic staat bekend om zijn transparantie en stevigheid, waardoor het veel wordt toegepast in producten die in direct contact komen met voedsel.
Daarnaast speelt BPA een rol in de productie van epoxyharsen, die beschermende coatings vormen voor voedsel- en drankblikjes. Deze coatings zijn bedoeld om bederf en corrosie te voorkomen. In de binnenkant van blikjes kan dus ook BPA zitten.
In 1891 werd de chemische kunststof Bisfenol A voor het eerst gesynthetiseerd. In de jaren 30 ontdekten wetenschappers dat het een synthetisch oestrogeen was. Op dat moment werd het onderzocht als mogelijk farmaceutisch medicijn, naast het krachtigere oestrogeen middel DES (diethylstilbestrol), dat sindsdien verboden is vanwege ernstige gezondheidsrisico’s.
In de jaren die volgden, groeide het gebruik van BPA aanzienlijk. Hoewel BPA nooit als geneesmiddel werd gebruikt, werd het ingezet bij de productie van plastics en coatings die weer in diverse consumentenproducten worden gebruikt.
Inmiddels is BPA een veel gebruikte chemische stof die in allerlei huishoudelijke producten wordt aangetroffen, zoals waterflessen, voedselverpakkingen en plastic borden. Uit onderzoeken blijkt dat BPA in de lichamen van bijna alle Europeanen aanwezig is en dat de niveaus van BPA die werden gemeten in de urine van mensen ook de Europese veiligheidsdrempels ('maximumwaarden') overschrijven, wat gezondheidsrisico’s met zich meebrengt.
BPA wordt in de EU in zeer grote hoeveelheden gebruikt. Door de registraties die verplicht zijn onder de REACH-verordening weten we dat er jaarlijks meer dan een miljoen ton in de EU wordt geproduceerd of ingevoerd.
De realiteit is dat BPA in vrijwel alle belangrijke industrieën wordt ingezet. BPA is dus eigenlijk niet meer weg te denken uit onze wereld en komt in allerlei (consumenten-)producten voor. Denk aan:
We weten nu dat BPA van de spullen die we kopen in ons lichaam terecht kan komen. Dit gebeurt op verschillende manieren. Een veelvoorkomende manier is via voedsel en dranken die zijn verpakt in containers, flesjes of blikjes waarin BPA is gebruikt bij de productie. De BPA lekt dan via de voedselverpakking in het voedsel of de vloeistof die erin zit. Maar ook onze huid kan in aanraking komen met BPA, bijvoorbeeld als we speelgoed vasthouden dat BPA bevat. Zelfs als je alleen maar inademt, kun je BPA binnenkrijgen, via huisstof of verontreinigde lucht.
Wist je dat BPA ook in kleding kan zitten? Dit is eigenlijk helemaal niet zo verrassend, als je je bedenkt dat veel moderne stoffen, zoals nylon en polyester, van plastic worden gemaakt. Een Amerikaanse milieuorganisatie (The Center for Environmental Health) vond, naar eigen zeggen, schadelijke hoeveelheden BPA in sokken, sportbh's, leggings en shorts van verschillende populaire fashion merken, zoals Adidas en Forever 21.
Er is momenteel geen algemeen verbod voor BPA in de EU. Wel zijn er enkele specifieke verboden en restricties ingesteld, maar deze zijn naar onze bescheiden mening niet voldoende om onze gezondheid te waarborgen.
Enkele specifieke verboden (2023):
Enkele restricties (2023):
Het korte antwoord: Ja, BPA is potentieel (zeer!) gevaarlijk voor je gezondheid. Het is een hormoonverstorende chemische stof die je hormoonhuishouding kan verstoren. BPA heeft met name invloed op het hormoon oestrogeen en is in verband gebracht met allerlei gezondheidsproblemen.
Op de website van het RIVM lezen we het volgende (3 december 2023):
“Doordat BPA in een breed assortiment aan (gebruiks)producten voorkomt worden alle consumenten in zekere mate aan de stof blootgesteld. Deze blootstelling ligt in het algemeen onder de bestaande Europese norm, waardoor geen schadelijke effecten te verwachten zijn.”
Maar wie goed leest ziet ook dat het RIVM aangeeft dat de EFSA (Europese Voedselveiligheidsautoriteit) de norm van BPA heeft aangepast en de informatie op de website van het RIVM daarom niet meer actueel is.
What happened?
TOEN: In de laatste evaluatie van de EFSA (2015) stond dat BPA geen gevaar voor de gezondheid van consumenten (van alle leeftijdsgroepen) zou vormen omdat de blootstelling aan BPA te laag zou zijn om gevaarlijk te zijn.
NU: In de nieuwste evaluatie (2023) stelt de EFSA een drastisch lagere drempelwaarde vast, die 20.000 keer lager ligt dan de vorige.
Daarmee zegt de EFSA eigenlijk dat zelfs de kleinste hoeveelheid BPA impact kan hebben op onze gezondheid. Hoewel er nog steeds veel vragen zijn rondom BPA*, is BPA in verband gebracht met:
Bron afbeelding: HBM4EU (HBM4EU, 2022b) | Figure 1. How Bisphenol A affects your health
*Verschillende instanties, waaronder het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), hebben officieel bezwaar gemaakt tegen het voorstel van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA).
Het goede nieuws? Hoewel BPA overal lijkt te zijn, kun je met een paar eenvoudige veranderingen je blootstelling verminderen. En die veranderingen zijn echt belangrijk.
Een aantal van onze tips:
Steeds vaker zien we dat een product als BPA-vrij wordt gepromoot. Dit betekent (hopelijk) dat het product geen Bisfenol A (BPA) bevat. Het kan zeker handig zijn om, in je zoektocht naar een gezonder en less toxic leven, op zoek te gaan naar producten die BPA-vrij zijn. Vooral als je producten wilt kopen die in aanraking komen met je eten of drinken (voedselprepbakjes bijvoorbeeld) is het verstandig om op zoek te gaan naar BPA-vrij alternatieven.
Waarom een ‘BPA-vrij label’ toch niet alles zegt (sorry!), leggen we hieronder uit.
Het probleem met de term ‘BPA-vrij’ ligt in het feit dat het soms ten onrechte de indruk wekt dat een specifiek product vrij is van bisfenolen. Hoewel we ons vaak richten op BPA, is het belangrijk te realiseren dat BPA slechts één lid is van een bredere categorie, namelijk de bisfenolen. Bisfenolen vormen een groep door de mens gemaakte chemische stoffen die worden gebruikt in de productie van polycarbonaatkunststoffen en epoxyharsen. De meest gebruikte chemische stof in de groep is bisfenol A, ook bekend als BPA. Maar er zijn ook andere bisfenolen, zoals BPS (bisfenol S) en BPF (bisfenol F).
Aangezien BPA steeds minder populair wordt (en dat is een understatement van jewelste), zoeken bedrijven en industrieën naar alternatieven. Deze alternatieven worden vaak gebruikt in de vervaardiging van producten die als 'BPA-vrij' worden gepromoot. BPS is zo’n alternatief. Het lijkt er echter op dat BPS net zo slecht, zo niet erger, is dan BPA. Hierdoor kan het gebruik van de term 'Bpa-vrij' een vals gevoel van veiligheid creëren. Het is dus verstandig om bisfenolen (en andere hormoonverstorende stoffen) zoveel mogelijk te vermijden. Kies voor échte alternatieven, zoals verpakkingsmaterialen vervaardigd uit glas of staal.
Een weetje: terwijl het gebruik van BPA in kassabonnetjes nu verboden is, lijkt het erop dat BPS haar plek heeft ingenomen. Wie had ooit gedacht dat je kassabonnen zou moeten vermijden om je gezondheid te beschermen?
Disclaimer (Do Your Own Research): We delen met alle liefde onze ervaringen en kennis met je die we hebben opgedaan in onze zoektocht naar een gifvrij leven. Tegelijkertijd willen we wel benadrukken dat jij als enige verantwoordelijk bent voor jouw gezondheid (dat spreekt voor zich, toch?). De informatie die we hier delen is bedoeld voor algemene educatieve doeleinden en is geen persoonlijk medisch advies. Iedereen is uniek, en wat voor de een werkt, werkt misschien niet voor de ander.
