Elke week krijg ik de vraag: is biologisch eten gezonder?
Tijd om daar eens goed op in te gaan.
Wat biologisch eten níet is:
Veel mensen gaan ervan uit dat een biologisch product automatisch betekent dat het lokaal geproduceerd is, voedzamer is of veiliger om te eten. Maar die aannames kloppen niet (altijd).
Het keurmerk ‘biologisch’ zegt vooral iets over de gebruikte middelen (of beter gezegd, het vermijden van synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest). Maar het zegt níets over de afstand die het product heeft afgelegd voordat het in de winkel ligt. Een biologische appel uit Nieuw-Zeeland maakt dus wel behoorlijk wat kilometers voordat het hier in de schappen ligt.
Ook wat betreft voedingswaarde is ‘biologisch’ niet direct 'beter'. Factoren zoals bodemkwaliteit, oogstmoment, transport en opslag hebben allemaal invloed op de voedingsstoffen in voedsel.
Wat mag, is niet hetzelfde als wat elke bio-boer doet
Binnen de Europese wetgeving voor biologische landbouw mag er meer dan je waarschijnlijk had gedacht. In de biologische landbouw worden synthetische pesticiden zoveel mogelijk vermeden. Toch betekent dat niet dat biologische producten volledig vrij zijn van bestrijdingsmiddelen. Biologische boeren mogen een beperkt aantal natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen gebruiken, maar alleen als laatste redmiddel (en dus niet preventief).
Kortom, ook biologische groenten en fruit kunnen bespoten zijn, maar dan met minder schadelijke middelen. Maar: dat betekent nog niet dat elke bio-boer de grenzen opzoekt van wat wettelijk is toegestaan!
Is biologisch dan gezonder?
Dat is een ingewikkelde vraag.
Vraag je het aan Google (of aan ieders nieuwe vriend, ChatGPT), dan krijg je al snel het antwoord:
"Het is niet bewezen dat biologisch eten gezonder is."
Sterker nog, dat lezen we letterlijk terug op de website van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur.
Alleen: het probleem met die vraagstelling is dat er eigenlijk helemaal geen breedgedragen maatstaf is over wat ‘gezond’ of ‘gezonder’ inhoudt. Er zijn wel werkdefinities (zoals bij de WHO), maar in de (wetenschappelijke) literatuur is veel gesteggel over wat gezondheid precies betekent. Je belandt dan ook al snel in een ethische discussie. En bovendien: hoe meet je zoiets dan, 'gezonder'?
En dat is een belangrijke reden waarom het zo ingewikkeld is om goede studies op te zetten en daaruit vervolgens harde conclusies te trekken over de (on)zin van biologisch eten (alhoewel we in Nederland momenteel wél een nieuw onderzoek hebben lopen naar de effecten van biologische voeding op de gezondheid van varkens (als model voor de mens), waarvan de resultaten in 2026 worden verwacht.)
In het rapport "Gezondheidseffecten biologische landbouw: overzicht literatuur sinds 2005" van Wageningen Food Safety Research (WFSR), opgesteld door M. Groot in 2021, worden trouwens wel degelijk positieve aanwijzingen gevonden voor biologische voeding:
- Biologische voeding bevat geen synthetische chemische gewasbeschermingsmiddelen en minder biociden dan gangbare voeding;
- Biologische voeding bevat meer antioxidanten dan gangbare voeding;
- Biologische voeding bevat minder antibioticaresistente kiemen dan gangbare voeding;
- Qua samenstelling bevat biologische voeding meer fenolen dan gangbaar, en melk heeft een gunstiger vetzuurpatroon.
- Er zijn indicaties dat het eten van biologische voeding leidt tot een lager risico op het ontwikkelen van bepaalde aandoeningen, zoals allergieën, metabool syndroom en obesitas, en bepaalde vormen van kanker
Klinkt toch al best goed, niet?
Ook raakt de bodem minder uitgeput bij biologische teelt.
En dan nog dit: stel dat blijkt dat biologisch eten gezonder is dan niet-biologisch. Dan zou dat natuurlijk grote consequenties hebben voor de hele voedselindustrie. Ook dat speelt mee bij de vraag waarom er tot op heden weinig bekend is over de vraag of biologisch gezond, of gezonder, is. In een vergelijkingsonderzoek tussen kippen, waarbij het enige verschil was of ze biologisch of gangbaar voer kregen, bleek dat de kippen die biologisch gevoerd werden een sterker immuunsysteem ontwikkelden en sneller herstelden bij ziekte. Dit werd echter in andere publicaties geframed als een 'hyperreactief immuunsysteem', wat dus negatief werd uitgelegd.
Tsja.
Kortom: er zijn aanwijzingen voor gezondheidsvoordelen, maar meer onderzoek is nodig én (grote) belangen zijn aanwezig.
Zijn de biologische wortels van de Lidl net zo goed?
Is er verschil tussen de goedkopere biologische groenten en fruit uit grote supermarkten (zoals Lidl, Albert Heijn, Jumbo) en de duurdere versies uit je lokale biowinkel?
Wettelijk gezien: nee.
Alle biologische producten, of ze nu van Lidl, Albert Heijn of je lokale biowinkel komen, moeten voldoen aan dezelfde strikte EU-regels.
Dat is goed nieuws. De supermarkten zorgen ervoor dat biologisch toegankelijk wordt voor het grote publiek. Wat dat betreft ben ik absoluut een voorstander van meer biologisch, en ja, ook in de AH, Jumbo of Lidl.
Maar toch ligt het iets genuanceerder.
Grote supermarkten kopen vaak grootschaliger in en importeren meer.
Bij grootschalige biologische teelt wordt soms intensiever gewerkt, en toezicht op importproducten schiet ook weleens tekort. Bij grootschalige (biologische) teelt speelt, denk ik, het gevaar dat de boeren dichter op de grenzen gaan zitten van wat wettelijk is toegestaan.
Tijdens transport, opslag of verwerking kunnen biologische producten bovendien in aanraking komen met gangbare producten, waardoor kruisbesmetting kan ontstaan.
Zoals je inmiddels nu wel begrijpt: de ene biologische wortel is de andere niet.
Mijn persoonlijke keuze
Ik houd het simpel: groenten, fruit en kruiden uit mijn eigen moestuin.
En verder koop ik rechtstreeks bij een biologische boer in Drenthe waarvan ik weet dat hij geen trucjes uithaalt en werkt binnen de geest van de biologische principes.
Twijfel je over de kwaliteit van jouw biologische groenten en fruit?
Dan is soms de enige manier om erachter te komen: de boer bellen. Of de Lidl. 😊
Disclaimer (Do Your Own Research): Ik deel met alle liefde mijn ervaringen en kennis met je die ik heb opgedaan in mijn zoektocht naar een gifvrij leven. Tegelijkertijd wil ik wel benadrukken dat jij als enige verantwoordelijk bent voor jouw gezondheid (dat spreekt voor zich, toch?). De informatie die ik hier deel is bedoeld voor algemene educatieve doeleinden en is geen persoonlijk medisch advies. Iedereen is uniek, en wat voor de een werkt, werkt misschien niet voor de ander.