Slaap jij of je kind op een synthetisch matras of hoofdkussen? Lees dan alsjeblieft even verder! Je ademt namelijk misschien elke nacht – zonder dat je het weet – schadelijke stoffen in. Terwijl je in de donkere uren eigenlijk zou moeten herstellen, word je belast met talloze giftige chemicaliën die zich langzaam in je lichaam ophopen. Hallo body burden.
Samenstelling van synthetische matrassen en kussens
Veel synthetische matrassen en hoofdkussens zijn gemaakt van polyester of polyurethaan. Dit wordt weer gemaakt van petroleum of aardolie. Denk aan het ontzettend populaire traagschuim of memory foam. Dit schuim vormt zich volledig naar je lichaam en keert terug naar zijn oorspronkelijke vorm wanneer het niet meer onder druk staat. Memory foam is heel comfortabel en biedt goede ondersteuning waardoor het bij veel mensen favoriet is. Om het schuim wordt soms nog een waterproof plastic laag gegooid, bijvoorbeeld voor kindermatrasjes. Er kunnen verder verschillende chemische lijmsoorten worden gebruikt om de verschillende lagen en materialen aan elkaar te bevestigen. En dan kunnen ze nog worden behandeld met superpowers als vlekbestendige coatings, brandvertragers, antimicrobiële middelen en anti-allergene behandelingen.
VOS in synthetische matrassen en kussens
Hoe comfortabel en praktisch deze synthetische matrassen en kussens ook mogen zijn, ze kunnen allerlei schadelijke chemicaliën bevatten die door jou ingeademd worden of via de huid worden opgenomen. Het gevaarlijkste zijn waarschijnlijk de VOS (vluchtige organische stoffen). VOS zijn chemische stoffen die bij kamertemperatuur makkelijk verdampen en zo in de lucht terechtkomen. En daarmee dus direct in je longen. Als je net een nieuw matras hebt gekocht en een penetrante geur ruikt, dan zijn dat waarschijnlijk de piekemissies van de VOS die aan het begin optreden. Daarom wordt ook altijd aangeraden nieuwe items buiten te laten luchten, zodat de concentraties VOS afnemen. Je slaapkamer goed ventileren helpt ook mee. Maar als je denkt dat je matras na een weekje luchten helemaal veilig is, dan kom je bedrogen uit. De off-gassing kan jaren en jaren duren. Ook is het onwaarschijnlijk dat een dun, poreus hoeslakentje veel VOS tegenhoudt.
Onderzoek naar synthetische matrassen
Dit wordt onder andere duidelijk aangetoond in een onderzoek van de Universiteit van Texas naar synthetische babymatrasjes. Voor dit onderzoek werden de uitgewasemde VOS gemeten van zowel nieuwe als gebruikte polyurethaan en polyester babymatrasjes. Al deze matrasjes gaven schadelijke, kankerverwekkende VOS af. Bij nieuwe matrasjes was de concentratie VOS zoals te verwachten een stuk hoger. Enkele boosdoeners: fenol, 2-ethylhexaanzuur, formaldehyde, benzeen, tolueen, xyleen en naftaleen. Er werd ontdekt dat de concentratie van deze VOS zo’n 2,5 cm boven het matras veel hoger was dan midden in de kamer. In je ademruimte dus. Lichaamswarmte verhoogde verder de hoeveelheid emissies (hogere temperaturen bevorderen de verdamping). Bottom line van dit onderzoek: wie op synthetische materialen slaapt, ademt elke nacht een flinke portie schadelijke VOS in. En dit geldt dus ook voor gebruikte/oudere items, hetzij in mindere mate. Er wordt nogal eens beweerd dat een matras na een weekje geen schadelijke chemicaliën meer uitwasemt, maar die vlieger gaat dus niet op. Laat je niet misleiden door valse informatie.
Vlamvertragers in synthetische matrassen en kussens
Een ander groot probleem met synthetische matrassen en kussens: vlamvertragers. De meeste synthetische items worden behandeld met een soort vlamvertrager om te voorkomen dat ze te snel vlamvatten. Polurethaanschuim is bijvoorbeeld extreem brandgevoelig en wordt daarom behandeld met brandvertragende stoffen. Het gebruik van deze (nauwelijks afbreekbare) vlamvertragers is echter onderwerp van discussie vanwege allerlei gezondheids- en milieuproblemen. Zo zouden ze hormoonverstorend en kankerverwekkend zijn, voor ontwikkelings- en voortplantingsschade zorgen en de lever en nieren aantasten. Scary, vind je niet? Het kan bovendien jarenlang duren voordat zo’n vlamvertrager geen dampen meer afgeeft. En het ergste: deze vlamvertragers blijken IRL helemaal niet goed te werken. We worden dus vergiftigd waar we bijliggen terwijl we helemaal niet goed beschermd worden. Wat is dan the point? In het interessante boek Toxic Bedrooms: Your Guide to a Safe Night's Sleep van Walter Bader wordt hier uitgebreid op ingegaan.
Korte- en langetermijngevolgen van giftige matrassen en kussens
Als jij slaapt op een 'giftig bed', kun je daar bepaalde klachten van krijgen. Denk aan hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, allergische reacties en ademhalingsproblemen. Deze klachten verergeren doorgaans tijdens het slapen en nemen weer af als je de slaapkamer verlaat. Ervaar jij bepaalde symptomen alleen in de slaapkamer, dan zou dit dus weleens te maken kunnen hebben met je bed. Nogmaals, als er giftige VOS in je matras of kussen zitten, dan komen die in hogere mate vrij als het lekker warm wordt. Dus hoe warmer en knusser je er bijligt, hoe meer schadelijke dampen je inademt. Op de lange termijn kan dit voor serieuze problemen zorgen. Zo staan veel van de VOS bekend als kankerverwekkend, wat betekent dat ze het risico op kanker verhogen. Daarnaast worden ze in verband gebracht met onder andere vruchtbaarheidsproblemen, neurologische problemen en problemen met de nieren en lever. Een waslijst aan ellende.
Kussen en matras zonder schadelijke stoffen
Als je weet dat de meeste mensen zo’n 8 uurtjes per dag slapen, een derde van hun leven (!), dan snap je de noodzaak van een kussen en matras zonder giftige stoffen. Baby’s slapen soms wel 14 tot 18 uur per dag. Dan wil je natuurlijk niet een bed dat non-stop hoge concentraties giftige dampen uitwasemt. Zeker niet als het gaat om kleine kinderen, want hun lijfjes zijn volop in ontwikkeling en ondervinden eerder de gevolgen van schadelijke stoffen. Genoeg reden dus om te investeren in een gifvrij matras en hoofdkussen zonder giftige chemicaliën en vlamvertragers. Veiligere keuzes zijn bijvoorbeeld natuurlatex, biologisch katoen, biologische wol of verantwoord dons (waar natuurlijk geen dierenleed mee gemoeid is). Zo’n matras of kussen ademt veel minder schadelijke stoffen uit en is ook hartstikke comfortabel. Toegegeven, het kost inderdaad (een stuk) meer. Vraag jezelf wel af: wat is mijn gezondheid me waard?
Less toxic alternatief voor memory foam
Slaap jij op memory foam of ander synthetisch schuim en zoek je een gezonder, maar net zo comfortabel en vormvast alternatief dat goede ondersteuning geeft? Dan is 100% natuurlatex waarschijnlijk de beste oplossing voor jou. Natuurlatex komt van de Braziliaanse rubberboom (Hevea Brasiliensis). In deze boom zit een witte, melkachtige vloeistof, een mengsel van rubberdeeltjes en eiwitten in water. Van deze vloeistof wordt natuurlatex gemaakt. Natuurlatex is van zichzelf antibacterieel en hypoallergeen, dus ook heel geschikt voor mensen met huismijtallergie. Matrassen en hoofdkussens van 100% natuurlatex zijn echter zeldzaam, omdat natuurlatex vrij kostbaar is en er daarom vaak synthetische latex (gemaakt van aardolie, jak) wordt bijgevoegd. Staar je dus niet blind op de mooie reclamepraatjes van bedrijven (natuurlatex is geen beschermde term waardoor een product met een beetje natuurlatex deze term al mag gebruiken), maar dubbelcheck dat er puur natuurlatex is gebruikt en geen dubieuze mix.
Additieven in natuurlatex
Goed om te weten verder, is dat 'puur' (100%) natuurlatex ook toegevoegde chemische stoffen kan bevatten. Om van het sap van de rubberboom een vast materiaal te maken, moet immers flink wat gebeuren. Zo wordt er tijdens de productie vaak gebruik gemaakt van een beetje ammoniak, zeep, zwavel, zout en zink (deze worden er grotendeels weer uitgewassen). Tijdens het vulkaniseren (verhitten) van natuurrubber kunnen bovendien nitrosamines (kankerverwekkende stoffen) worden gevormd. Informeer je daarom altijd goed voordat je een aankoop doet, zodat je zeker weet dat jouw item geen schadelijke additieven bevat. Soms zijn natuurlatexproducten ook gecertificeerd volgens strenge standaarden, zoals Global Organic Latex Standard (GOLS), QUL of ECO Institut. Let goed op deze keurmerken en vraag zo nodig testrapporten op bij de fabrikant.
Natuurlatex matrassen en kussens van Yumeko
Wij worden zelf blij van de natuurlatex matrassen en hoofdkussens van het Nederlandse bedrijf Yumeko. Ze worden gemaakt van 100% Hevea Foam® en volgens strenge normen (GUL en Oeko-Tex) getest. In een laboratorium wordt de aanwezigheid van zeer veel chemicaliën onderzocht, zodat precies gezien kan worden welke stoffen in welke mate aanwezig zijn in het eindproduct. Zo kan ook uitgesloten worden dat er hoge concentraties nitrosamines aanwezig zijn of gevormd worden welke schadelijk zijn voor onze gezondheid. Yumeko geeft verder aan dat de plantages [rubberbomen] schoon werken en geen kunstmest, pesticiden of insecticiden gebruiken.
Schoner slapen on a budget
Wil jij je slaapkamer detoxen, maar heb je een bescheiden budget of wil je gewoon niet een smak geld uitgeven? Dan raden wij je aan prioriteit te geven aan je hoofdkussen. Dat is immers waar je hoofd op ligt en is direct in je ‘ademruimte’. Als natuurlatex te prijzig is, kun je kijken naar goedkopere opties zoals een kussen van kapok. En dan het liefst doe je er een biokatoenen kussenbeschermer en kussensloop overheen. Zo gaat ie een stuk langer mee. Wat je matras betreft: dat zijn nogal grote aankopen, we know. Heb je daar nu geen geld voor (over), dan kun je ook overwegen een topper aan te schaffen van natuurlijke materialen. Misschien kun je hem zelfs in de sale scoren? Zo kun je je slaapomgeving ook on a budget ontgiften.
Investeer in je gezondheid
Onthoud hoe dan ook dat je een derde van de dag slaapt (= echt heel veel tijd) en dat een schoon matras en hoofdkussen absoluut geen overbodige luxe is. Zie het als een investering in je gezondheid. Wil je je slaapkamer echt grondig aanpakken, kijk dan eens kritisch naar alle materialen van je bed. Slaap je op een massief houten bed zonder giftige afwerkingen of bijvoorbeeld op spaanplaat of vezelplaat, die giftige formaldehydedampen kunnen afgeven? Lig je onder een synthetisch dekbed of fleecedeken of kruip je elke avond onder de wol? Zijn je lakens en hoezen van gewoon (bespoten) katoen of ongeverfd en ongebleekt biologisch katoen? Allemaal factoren die meespelen in jouw body burden. Voor meer tips kun je ons eerdere artikel ‘Sweet dreams: 15 tips om less toxic te slapen’ lezen.
Disclaimer (Do Your Own Research): We delen met alle liefde onze ervaringen en kennis met je die we hebben opgedaan in onze zoektocht naar een gifvrij leven. Tegelijkertijd willen we wel benadrukken dat jij als enige verantwoordelijk bent voor jouw gezondheid (dat spreekt voor zich, toch?). De informatie die we hier delen is bedoeld voor algemene educatieve doeleinden en is geen persoonlijk medisch advies. Iedereen is uniek, en wat voor de een werkt, werkt misschien niet voor de ander.
*Deze blog bevat affiliate-links, wat betekent dat als je op de affiliate-link klikt en een artikel koopt, wij een commissie ontvangen. Daarmee kunnen we nieuwe producten gaan testen en de less toxic community uitbreiden. Meer weten over hoe we producten selecteren en we onze integriteit behouden? Bekijk onze selectieprocedure.